Hazır beton üretiminin başlıca hammaddeleri çimento, agrega ve sudur. Tüm bu hammaddeler doğal kaynaklardan temin edilmektedir. Bu nedenle sürdürülebilir üretim için doğal kaynakların verimli şekilde kullanılması bir zorunluluktur. Aksi takdirde hammadde temini sıkıntısı üretimin azalıp maliyetlerin artmasına neden olur. Ciddi ekonomik ve sosyal sonuçlar ortaya çıkar. En önemlisi gelecek nesillerle ortak hakka sahip olunan kaynaklar onlardan çalınmış olur.
Bu yazıda İstanbul ölçeğinde agrega temininde yaşanacak sıkıntıya değinilmektedir.
Hazır betonu oluşturan bileşenler içinde kütlesel ve hacimsel olarak en büyük payı agrega almaktadır. Ortalama 2350 kg/m3 birim ağırlığı olan hazır betonun yaklaşık 1900 kg’lık kısmı ince ve iri agregadan oluşmaktadır. Bu da yaklaşık beton ağırlığının %80’idir.
İstanbul’da Hazır Beton Sektörünün Durumu
İstanbul’da üretilen hazır beton miktarı ile ilgili net bir istatistik çalışma mevcut değildir. Bu nedenle tahmini bir değerlendirme yapmak gerekmektedir. TÇMB verilerine göre 2014 yılında Marmara’da satılan çimento Türkiye genelinin %25’idir. Hazır beton sektörüne satılan çimentonun oranı ise %31’dir. TÜİK tarafından yayınlanan nüfus rakamlarına bakıldığında İstanbul ilinin nüfusu Türkiye nüfusunun yaklaşık %18’i, Marmara Bölgesi nüfusunun ise %60’ı oranındadır. Tüm bu veriler ışığında ve İstanbul’da yapılan büyük projeler ve yatırımlar da dikkate alındığında İstanbul’da üretilen hazır beton miktarının Türkiye genelinin %20-25’i arasında olduğu söylenebilir. Bu çalışmada bu oran %25 olarak kabul edilmektedir.
THBB tarafından yayınlanan 2014 yılı hazır beton istatistiklerine göre Türkiye’de 107 milyon m3 hazır beton üretimi gerçekleşmiştir. Bu miktar İstabul için yaklaşık 27 milyon m3‘tür.
27 milyon m3 hazır beton üretimi için gerekli olan agrega miktarı ise yaklaşık 50 milyon tondur.
İstanbul’da Agrega Ocaklarının Durumu
İstanbul Avrupa Yakasında hazır beton sektörünü besleyen üç kaynak vardır. Bunlar:
Çatalca
Cebeci
Cendere’dir.
Çatalca: Bölgedeki rezervin 10 yıl içinde tükeneceği öngörülmektedir.
Cebeci: Yıllık 25-30 milyon ton agrega üretim kapasitesi vardır. İşlenebilir rezerv miktarı ise 850 milyon tondur. Avrupa yakasının agrega ihtiyacının yaklaşık % 50’ lik bölümü bu bölgeden karşılanmaktadır. İyileştirmeler ile 50 yıllık rezerve sahip olduğu belirlenmiştir.
Şekil 1 – Cebeci Agrega Havzası
Cendere: Muhafaza orman statüsü nedeniyle yeni izin alınamamaktadır. Görünür rezerv alanlarının işletmeye açılamaması nedeni ile yakın gelecekte faaliyetlerin devamlılığı ile ilgili problemler ortaya çıkacaktır.
İstanbul Anadolu Yakasında hazır beton sektörünü besleyen iki kaynak vardır. Bunlar:
Ömerli
Gebze
Bu iki bölgede faaliyetler ormanlık alanda sürdüğü için ciddi sıkıntılar mevcuttur.
Değerlendirme
Orta vadede hazır beton üretiminde agrega temini sıkıntısı yaşanmaması için alınması gereken aksiyonlar:
Yeni kaynakların tespit edilip, çevreci ve sürdürülebilir üretim modeline göre işletemeye geçilmesi
Geri dönüşüm agregasının kullanımına yönelik çalışmaların hızlandırılması ve üretimde geri dönüşüm agregası kullanımına yönelik teşvik verilmesi
Deniz kumu kullanımının (standartlara uygun) arttırılması
Bölgeye dışarıdan deniz yolu ile agrega getirilmesi
İnş.Yük.Müh. olan Yasin Engin, lisans ve yüksek lisans eğitimini Boğaziçi Üniversitesi'nde tamamlamıştır. 16 yıldır beton ve çimento sektöründe çalışmaktadır. Web sitesindeki tüm yayınlar Yasin Engin tarafından paylaşım amacıyla hazırlanmıştır. Yayınlar kaynak gösterilerek kullanılabilmektedir.
(yasin.engin@gmail.com)
